Contar em zulu
Visão geral da língua
A língua zulu (ou zulo, isiZulu) pertence à família das línguas nigero-congolesas, e mais especificamente ao ramo das línguas bantóides. Fala-se na África do Sul (onde é co-oficial com dez outros idiomas: africâner, inglês, ndebele, soto, soto do norte, suazí, tsonga, tsuana, venda e xhosa), e também no Lesoto, em Moçambique, na Suazilândia, e no Zimbabue. O zulu tem cerca de 10,3 milhões de falantes.
Lista de números em zulu
- 1 – kunye
- 2 – kubili
- 3 – kuthathu
- 4 – kune
- 5 – kuhlanu
- 6 – isithupha
- 7 – isikhombisa
- 8 – isishiyagalombili
- 9 – isishiyagalolunye
- 10 – ishumi
- 11 – ishumi nanye
- 12 – ishumi nambili
- 13 – ishumi nantathu
- 14 – ishumi nane
- 15 – ishumi nanhlanu
- 16 – ishumi nesithupha
- 17 – ishumi nesikhombisa
- 18 – ishumi nesishiyagalombili
- 19 – ishumi nesishiyagalolunye
- 20 – amashumi amabili
- 30 – amashumi amathathu
- 40 – amashumi amane
- 50 – amashumi amahlanu
- 60 – amashumi ayisithupha
- 70 – amashumi ayisikhombisa
- 80 – amashumi ayisishiyagalombili
- 90 – amashumi ayisishiyagalolunye
- 100 – ikhulu
- 1 000 – inkulungwane
- um milhão – isigidi
Os cliques em zulu
O zulu faz parte das línguas com cliques, pela contaminação das línguas khoisan do sul da África, como o !xóõ, o !xũ, o zhuǀ’hõasi e o nama. Outras línguas bantu como o xhosa e o sotho usam os cliques. Um clique, o clic, é um som produzido com a língua ou os lábios sem a utilização dos pulmões. O zulu tem três cliques: o clic dental, o clic palatal e o clic lateral.
- O clic dental é produzido colocando a língua contra os dentes de cima e retirando-a abruptamente. Simbolizado por ǀ no alfabeto fonético internacional, é transcrito pela letra c.
- O clic palatal é produzido colocando a ponta da língua em contacto com o palato e baixando a língua. Simbolizado por ǂ no alfabeto fonético internacional, é transcrito pela letra q.
- O clic lateral é produzido colocando a língua contra os dentes de cima, o ar saindo pelos lados. Simbolizado por ǁ no alfabeto fonético internacional, é transcrito pela letra x.
Contar na linguagem corporal
Os Zulus contam nos dedos começando com o dedo mínimo da mão esquerda para o polegar esquerdo, e continuando com o polegar da mão direita. Os dígitos de seis a nove mantêm o significado deste modo de contagem: a palavra para seis, isithupha, significa «o polegar», a para siete, isikhombisa, significa «o que designa», o algarismo oito, isishiyagalombili, quer dizer «sobram dois» e, finalmente, o algarismo nove, isishiyagalolunye, significa «sobra um».
Regras de numeração do zulu
Agora que teve uma visão geral dos números mais comuns, vamos passar para as regras para escrever as dezenas, os números compostos, e porque não as centenas, os milhares e além (se for possível).
- Os algarismos de zero a nove têm nomes específicos: iqanda [0], kunye [1], kubili [2], kuthathu [3], kune [4], kuhlanu (ou isihlanu) [5], isithupha [6], isikhombisa [7], isishiyagalombili [8] e isishiyagalolunye [9]. Os algarismos de um a cinco são na realidade raízes prefixadas com ku quando se usarem para contar em geral, tais como os dígitos de cinco (na sua segunda forma) a nove, que têm o prefixo isi.
- Quando composta, a raiz da unidade está prefixada com na, nam, nan ou nes dependendo da sua primeira letra. Assim, os dígitos compostos são: nanye [1], nambili [2], nantathu [3], nane [4], nanhlanu (ou nesihlanu) [5], nesithupha [6], nesikhombisa [7], nesishiyagalombili [8] e nesishiyagalolunye [9].
- Os nomes das dezenas formam-se começando pela palavra amashumi (o plural de ishumi, dez) antes o algarismo multiplicador separado por um espaço, à exceção de dez mesmo: ishumi [10], amashumi amabili [20], amashumi amathathu [30], amashumi amane [40], amashumi amahlanu [50], amashumi ayisithupha [60], amashumi ayisikhombisa [70], amashumi ayisishiyagalombili [80] e amashumi ayisishiyagalolunye [90].
- Os números compostos formam-se com a dezena seguida pela forma composta da unidade separada por um espaço (exemplo: ishumi nesikhombisa [17], amashumi amahlanu nesishiyagalolunye [59]).
- As centenas formam-se começando com a palavra para cem (ikhulu, e amakhulu em plural), e depois a raiz do algarismo multiplicador prefixada com ama ou ay dependendo da sua primeira letra, e separada por um espaço, à exceção de cem mesmo: ikhulu [100], amakhulu amabili [200], amakhulu amathathu [300], amakhulu amane [400], amakhulu amahlanu [500], amakhulu ayisithupha [600], amakhulu ayisikhombisa [700], amakhulu ayisishiyagalombili [800] e amakhulu ayisishiyagalolunye [900].
- Os milhares seguem a mesma estrutura, a palavra para mil sindo inkulungwane (cujo plural é izinkulungwane), o prefixo da unidade sindo ezim ou ezin: inkulungwane [1 000], izinkulungwane ezimbili [2 000], izinkulungwane ezintathu [3 000], izinkulungwane ezine [4 000], izinkulungwane ezinhlanu [5 000], izinkulungwane eziyisithupha [6 000], izinkulungwane eziyisikhombisa [7 000], izinkulungwane eziyisishiyagalombili [8 000] e izinkulungwane eziyisishiyagalolunye [9 000].
- Os números de escala seguintes são: isigidi (106, milhão), cujo plural é izigidi, então temos ibhiliyoni ou isigidimbili (109, mil milhões), ithriliyoni ou isigidintathu (1012, bilhão), ikhwadriliyoni (1015, mil bilhões) e ikhwintiliyoni (1018, trilhão).
Escrever un número em palavras em zulu
Passemos à aplicação prática das regras de numeração em zulu. Consegue adivinhar como se escreve um número? Digite um número e tente formulá-lo na sua cabeça, ou porque não escrevê-lo num pedaço de papel, antes de exibir a resposta.
Livros
Complete Zulu with Two Audio CDs: A Teach Yourself Guide
por Arnett Wilkes & Nikolias Nkosi, editora McGraw-Hill (2011)
[ Amazon.com]
Collins Zulu Phrasebook: The Right Word in Your Pocket
editora HarperCollins UK (2008)
[ Amazon.com,
Kindle - Amazon.com]
Compact Zulu Dictionary: English-Zulu, Zulu-English
por G. R. Dent & C. L. Sibusiso Nyembezi, editora Educa Books (2006)
[ Amazon.com]
Le Zoulou de poche
por Irène Roussat, editora Assimil (2008)
[ Amazon.com]
Fonte
Ligações
Línguas bantas
Ajaua, chona, gwere, lingala, macua, mwani, nhúngue, punu, soga, suaíli, tsonga, tswana, xhosa e zulu.
Outras línguas suportadas
As outras línguas atualmente suportadas são muito numerosas para serem listadas aqui. Por favor selecione uma língua na lista completa das línguas suportadas.