Compartilhar:  

Contar em timbisha

Visão geral da língua

Quarenta e dois em timbisha O timbisha (nümünangkawih, ou panamint), também escrito como tüpisa, é uma língua uto-asteca. É a língua da tribo Timbisha Shoshone, que vive na região do Vale da Morte, na América do Norte, há mais de mil anos. Nos tempos de pré-contacto, provavelmente não havia mais de 500 falantes de timbisha. Atualmente, há provavelmente cerca de 20 falantes que vivem na Califórnia e no Nevada. O nome da língua, timbisha, é uma grafia anglicizada de tüpisa, que significa literalmente «tinta de pedra» e se refere à abundância de ocre vermelho na região do Vale da Morte.

Por falta de dados, só podemos contar até 999 em timbisha. Por favor entre em contacto comigo se puder ajudar com esta limitação.

Lista de números em timbisha

  • 1 – sümüttün
  • 2 – wahattün
  • 3 – pahittün
  • 4 – wattsüwitün
  • 5 – manükitün
  • 6 – naapaitün
  • 7 – taattsüwitün
  • 8 – woosüwitün
  • 9 – wanükkitün
  • 10 – süümootün
  • 11 – süümooyüntü sümüttüm ma to’engkünna
  • 12 – süümooyüntü wahattüm ma to’engkünna
  • 13 – süümooyüntü pahittüm ma to’engkünna
  • 14 – süümooyüntü wattsüwitüm ma to’engkünna
  • 15 – süümooyüntü manükitüm ma to’engkünna
  • 16 – süümooyüntü naapaitüm ma to’engkünna
  • 17 – süümooyüntü taattsüwitüm ma to’engkünna
  • 18 – süümooyüntü woosüwitüm ma to’engkünna
  • 19 – süümooyüntü wanükkitüm ma to’engkünna
  • 20 – wahamootün
  • 30 – pahimootün
  • 40 – watsümootün
  • 50 – manükimootün
  • 60 – naapaimootün
  • 70 – taattsüwimootün
  • 80 – woosüwimootün
  • 90 – wanükkimootün
  • 100 – sümüseentu

Regras de numeração do timbisha

Agora que teve uma visão geral dos números mais comuns, vamos passar para as regras para escrever as dezenas, os números compostos, e porque não as centenas, os milhares e além (se for possível).

  • Os algarismos de um a nove têm nomes específicos: sümüttün [1], wahattün [2], pahittün ou paittün [3], wattsüwitün [4], manükitün ou manikitün [5], naapaitün [6], taattsüwitün [7], woosüwitün [8] e wanikkitün ou wanükkitün [9]. Os algarismos terminam com o sufixo absolutivo -tün.
  • As dezenas são números compostos formados a partir da base do algarismo multiplicador, mais mo’o (mão) e um dos sufixos absolutivos, ou seja -tün, -yüntün ou no. Cada dezena tem assim três formas diferentes: süümootün / süümooyüntün / süümoono [10], wahamootün / wahamooyüntün / wahamoono [20], pahimootün / pahimooyüntün / pahimoono [30], watsümootün / watsümooyüntün / watsümoono [40], manükimootün / manükimooyüntün / manükimoono [50], naapaimootün / naapaimooyüntün / naapaimoono [60], taattsüwimootün / taattsüwimooyüntün / taattsüwimoono [70], woosüwimootün / woosüwimooyüntün / woosüwimoono [80] e wanükkimootün / wanükkimooyüntün / wanükkimoono [90].
  • Os números compostos formam-se começando pela dezena sufixada por -yüntü (opcional pelos números de onze a dezanove), seguida pela unidade na sua forma objeta, e pelas palavras ma (com) e to’engkünna (sair): (süümooyüntü) wahattüm ma to’engkünna [12], pahimooyüntü sümüttüm ma to’engkünna [31].
  • As centenas formam-se sufixando a raiz do algarismo multiplicador com -seentu: sümüseentu [100], wahaseentu [200], pahiseentu [300], wattsüwiseentu [400], manükiseentu [500], naapaiseentu [600], taattsüwiseentu [700], woosüwiseentu [800] e wanükkiseentu [900].
  • Quando compostas, as centenas são seguidas do verbo naatu (estar) (exemplo: sümüseentu naatu sümüttüm ma to’engkünna [101], sümüseentu naatu wahamootün ma to’engkünna [120]).

Escrever un número em palavras em timbisha

Passemos à aplicação prática das regras de numeração em timbisha. Consegue adivinhar como se escreve um número? Digite um número e tente formulá-lo na sua cabeça, ou porque não escrevê-lo num pedaço de papel, antes de exibir a resposta.

Livros

Tümpisa (Panamint) Shoshone dictionary Tümpisa (Panamint) Shoshone dictionary
, editora University of California Press (1989)

Fonte

  • Tümpisa (Panamint) Shoshone grammar. Vol. 115, por Jon Philip Dayley, Univerisy of California Press (1989)

Línguas uto-astecas

Hopi, tarahumara central e timbisha.

Outras línguas suportadas

As outras línguas atualmente suportadas são muito numerosas para serem listadas aqui. Por favor selecione uma língua na lista completa das línguas suportadas.