Contar em sango
Visão geral da língua
O sango (Sängö) é um crioulo de base lexical ngbandi que pertence ao grupo das línguas ubangianas da família das línguas nigero-congolesas. Lingua franca da República Centro-Africana ao mesmo tempo que oficial, o sango é uma língua tonal com três tons (alto, médio e baixo, respectivamente indicado por um acento circunflexo, um trema e sem acento). Tem cerca de 400 000 falantes de língua materna e 5 milhões de segunda língua.
Lista de números em sango
- 1 – ôko
- 2 – ûse
- 3 – otâ
- 4 – usïö
- 5 – ukü
- 6 – omënë
- 7 – mbâsâmbâlâ
- 8 – miombe
- 9 – gümbâyä
- 10 – balë ôko
- 11 – balë ôko na ôko
- 12 – balë ôko na ûse
- 13 – balë ôko na otâ
- 14 – balë ôko na usïö
- 15 – balë ôko na ukü
- 16 – balë ôko na omënë
- 17 – balë ôko na mbâsâmbâlâ
- 18 – balë ôko na miombe
- 19 – balë ôko na gümbâyä
- 20 – balë ûse
- 30 – balë otâ
- 40 – balë usïö
- 50 – balë ukü
- 60 – balë omënë
- 70 – balë mbâsâmbâlâ
- 80 – balë miombe
- 90 – balë gümbâyä
- 100 – ngbangbo ôko
- 1 000 – sâke ôko
- um milhão – kûtu ôko
Regras de numeração do sango
Agora que teve uma visão geral dos números mais comuns, vamos passar para as regras para escrever as dezenas, os números compostos, e porque não as centenas, os milhares e além (se for possível).
- Os algarismos de zero a nove têm nomes específicos: pärä [0] (que também significa ovo), ôko [1], ûse [2], otâ [3], usïö [4], ukü [5], omënë [6], mbâsâmbâlâ [7] (ou mbârâmbârâ), miombe [8] e gümbâyäwen [9].
- Os nomes das dezenas formam-se começando pela palavra balë, seguida por um espaço e depois o algarismo multiplicador: balë ôko [10], balë ûse [20], balë otâ [30], balë usïö [40], balë ukü [50], balë omënë [60], balë mbâsâmbâlâ [70], balë miombe [80] e balë gümbâyäwen [90].
- As dezenas compostas formam-se começando pela dezena, a conjunção na (que significa e/com), e a unidade (exemplo: balë ôko na ukü [15], balë ukü na otâ [53]).
- As centenas formam-se começando com a palavra para cem (ngbangbo) seguida pela unidade separada por um espaço: ngbangbo ôko [100], ngbangbo ûse [200], ngbangbo otâ [300], ngbangbo usïö [400], ngbangbo ukü [500], ngbangbo omënë [600], ngbangbo mbâsâmbâlâ [700], ngbangbo miombe [800] e ngbangbo gümbâyäwen [900].
- Os milhares seguem a mesma estrutura, a palavra para mil estando sâke (ou sâki, o que significa saco): sâke ôko [1 000], sâke ûse [2 000], sâke otâ [3 000], sâke usïö [4 000], sâke ukü [5 000], sâke omënë [6 000], sâke mbâsâmbâlâ [7 000], sâke miombe [8 000] e sâke gümbâyäwen [9 000].
- Os números compostos ligam cada grupo de dígitos (dezenas, centenas, milhares, milhões) com a coordenação na (exemplo: ngbangbo mbâsâmbâlâ na balë ûse na otâ [723], sâke otâ na ngbangbo usïö na balë gümbâyä na omënë [3 496]).
- A palavra para milhão é kûtu.
Escrever un número em palavras em sango
Passemos à aplicação prática das regras de numeração em sango. Consegue adivinhar como se escreve um número? Digite um número e tente formulá-lo na sua cabeça, ou porque não escrevê-lo num pedaço de papel, antes de exibir a resposta.
Livros
The Dynamics of Sango Language Spread
por Mark Karan, editora SIL International (2001)
[ Amazon.com]
Sango: The national official language of the Central African Republic
editora Rüdiger Köppe (1994)
[ Amazon.com]
Fontes
- Sangho tî lâsô (em francês)
- Sangolex (em inglês e francês)
Outras línguas suportadas
As outras línguas atualmente suportadas são muito numerosas para serem listadas aqui. Por favor selecione uma língua na lista completa das línguas suportadas.