Compartir:  

Contar en timbisha

Visión de conjunto del idioma

Cuarenta y dos en timbisha El timbisha (nümünangkawih, o panamint), también escrito tüpisa, es una lengua utoazteca del grupo de las lenguas númicas. Es la lengua de la tribu shoshone timbisha, que vive en la zona del Valle de la Muerte de Norteamérica desde hace más de mil años. En la época anterior al contacto, no había más de 500 hablantes de timbisha. En la actualidad, viven unos 20 hablantes en California y Nevada. El nombre de la lengua, timbisha, es una grafía anglicista de tupisa, que significa literalmente «pintura de roca» y hace referencia a la abundancia de ocre rojo en la región del Valle de la Muerte.

Por falta de datos, podemos contar por el momento solamente hasta 999 en el idioma timbisha. Por favor contácteme si usted puede ayudarme con esta limitación.

Lista de números en timbisha

  • 1 – sümüttün
  • 2 – wahattün
  • 3 – pahittün
  • 4 – wattsüwitün
  • 5 – manükitün
  • 6 – naapaitün
  • 7 – taattsüwitün
  • 8 – woosüwitün
  • 9 – wanükkitün
  • 10 – süümootün
  • 11 – süümooyüntü sümüttüm ma to’engkünna
  • 12 – süümooyüntü wahattüm ma to’engkünna
  • 13 – süümooyüntü pahittüm ma to’engkünna
  • 14 – süümooyüntü wattsüwitüm ma to’engkünna
  • 15 – süümooyüntü manükitüm ma to’engkünna
  • 16 – süümooyüntü naapaitüm ma to’engkünna
  • 17 – süümooyüntü taattsüwitüm ma to’engkünna
  • 18 – süümooyüntü woosüwitüm ma to’engkünna
  • 19 – süümooyüntü wanükkitüm ma to’engkünna
  • 20 – wahamootün
  • 30 – pahimootün
  • 40 – watsümootün
  • 50 – manükimootün
  • 60 – naapaimootün
  • 70 – taattsüwimootün
  • 80 – woosüwimootün
  • 90 – wanükkimootün
  • 100 – sümüseentu

Reglas de numeración del idioma timbisha

Ahora que ha tenido una visión general de los números más comunes, pasemos a las reglas para escribir decenas, números compuestos, y por qué no cientos, miles y más allá (si es posible).

  • Las cifras del cero al nueve tienen nombres específicos: sümüttün [1], wahattün [2], pahittün o paittün [3], wattsüwitün [4], manükitün o manikitün [5], naapaitün [6], taattsüwitün [7], woosüwitün [8] y wanikkitün o wanükkitün [9]. Las cifras terminan con el sufijo absolutivo -tün.
  • Las decenas son números compuestos formados con la base de la cifra multiplicadora más mo’o (mano) y uno de los sufijos absolutivos, ya sea -tün, -yüntün o no. Así, cada decena tiene tres formas diferentes: süümootün / süümooyüntün / süümoono [10], wahamootün / wahamooyüntün / wahamoono [20], pahimootün / pahimooyüntün / pahimoono [30], watsümootün / watsümooyüntün / watsümoono [40], manükimootün / manükimooyüntün / manükimoono [50], naapaimootün / naapaimooyüntün / naapaimoono [60], taattsüwimootün / taattsüwimooyüntün / taattsüwimoono [70], woosüwimootün / woosüwimooyüntün / woosüwimoono [80] y wanükkimootün / wanükkimooyüntün / wanükkimoono [90].
  • Los números compuestos se forman empezando por la decena sufijada por -yüntü (opcional por los números del once al diecinueve), seguida por la unidad en su forma objecta, y por las palabras ma (con) y to’engkünna (salir): (süümooyüntü) wahattüm ma to’engkünna [12], pahimooyüntü sümüttüm ma to’engkünna [31].
  • Las centenas se forman sufijando la raíz de la cifra multiplicadora por -seentu: sümüseentu [100], wahaseentu [200], pahiseentu [300], wattsüwiseentu [400], manükiseentu [500], naapaiseentu [600], taattsüwiseentu [700], woosüwiseentu [800] y wanükkiseentu [900].
  • Cuando son compuestas, las centenas van seguidas del verbo naatu (estar) (ejemplo: sümüseentu naatu sümüttüm ma to’engkünna [101], sümüseentu naatu wahamootün ma to’engkünna [120]).

Escribir un número en palabras en timbisha

Pasemos a la aplicación práctica de las reglas de numeración en timbisha. ¿Puede adivinar cómo se escribe un número? Ingrese un número y trate de formularlo en su cabeza, o tal vez escribiéndolo en un papel, antes de ver la respuesta.

Libros

Tümpisa (Panamint) Shoshone dictionary Tümpisa (Panamint) Shoshone dictionary
, ediciones University of California Press (1989)

Fuente

  • Tümpisa (Panamint) Shoshone grammar. Vol. 115, por Jon Philip Dayley, Univerisy of California Press (1989)

Lenguas utoaztecas

Hopi, tarahumara central, timbisha.

Otros idiomas soportados

Otros idiomas actualmente soportados son demasiado numerosos para estar listados aquí. Por favor, seleccione un idioma en la lista completa de idiomas soportados.